Erfgoed van de maand: De Goudschat van Lienden

Op een dag, heel lang geleden (1842), zagen in het plaatsje Lienden enkele gouden munten na 1450 jaar weer het daglicht. Zij werden uit de grond gehaald door arbeiders die op dat moment bezig waren een grafheuvel af te graven om zo vlakke landbouwgrond te verkrijgen. Zo begint onze adviseur erfgoed haar verhaal over het erfgoed van de maand mei. Zij vertelt meer over deze bijzondere schat en ook over de regels die er zijn voor ‘schat zoeken’.

De grootste en allerlaatste solidusschat uit Nederland

De munten die werden gevonden, komen uit de late Romeinse tijd. Ze werden gevonden in een grafheuvel uit de midden bronstijd op het perceel Den Eng. Dit perceel was in die tijd eigendom van de baron van Brakel. Een eng is een hooggelegen akker. Na 1840 werden er nog meer gouden munten gevonden op dit perceel (1846, 1905, 2011, 2012 en 2016). De munten zijn solidi. Een solidus was de gangbare munt die in 309 na Christus werd ingevoerd en in gebruik bleef tot in de 10e eeuw. Op de munten staan de hoofden van keizers Honorius, Jovius en Majorianus. Zo weten we hoe oud elke munt is (tussen 375 en 457 n. Chr.). Dit betekent dat de schat ergens na 475 n.Chr is begraven in de oude grafheuvel. Maar waarom zijn ze begraven en waarom daar? Moest de eigenaar ze tijdelijk kwijt vanwege een crisissituatie? Waren de munten een offer? Volgens professor Nico Roymans van de VU gaat het om een betaling aan een belangrijke Frankische leider in ruil voor zijn steun. Maar wat de reden ook is. Het gaat om de grootste en allerlaatste solidusschat die in Nederland en aangrenzende landen is gevonden. Heel bijzonder dus!

Metaaldetectie / schat zoeken

Tegenwoordig hebben veel mensen als hobby ‘schat zoeken’. Zij gaan op pad met een metaaldetector. De Nederlandse bodem en zeker ook de bodem in Rivierenland ligt vol met bijzondere metaalvondsten, zoals Romeinse speerpunten, middeleeuwse sleutels, sieraden, pelgrim insignes, vingerhoedjes, munten etc. De vinders kunnen hun vondsten digitaal melden bij het registratie systeem Portable Antiquities of the Netherlands (PAN). In Nederland zijn er 74.797 metaalvondsten geregistreerd, waarvan 15.635 voor Rivierenland. Het registratie systeem is openbaar toegankelijk voor iedereen.

Welke regels zijn er voor metaaldetectie in Rivierenland?

Je mag niet zomaar overal aan metaaldetectie doen. Hiervoor gelden wetten en regels:

  • Je mag tot maximaal 30 cm in de grond te zoeken. Niet dieper!
  • Je mag niet zoeken in archeologische monumenten; gebieden waarvan bekend is dat er een archeologische vindplaat is, zoals een kloosterterrein of grafheuvel.
  • Je moet de eigenaar van de grond waar je zoekt altijd vooraf om toestemming vragen op zijn/haar land te gaan zoeken.
  • Als je iets gevonden hebt, ben je verplicht dit te melden.
  • Sommige gemeenten hebben een detectorverbod (zoals de gemeente Buren en gemeente Zaltbommel). Daar is het verboden om zonder vergunning te zoeken.

Mag je jouw gevonden ‘schat’ houden?

Losse vondsten zoals een spijker, munt of gesp die in de bovenste 30 cm zijn gevonden, mag je houden. Gaat het om een bijzondere schatvondst zoals een pot met munten of een kistje met gouden ringen of een bijzonder zwaard uit de bronstijd? Dan moet je het delen met de grondeigenaar en melden bij de gemeente. En als er een schat gevonden wordt op plaatsen waarvoor een verbod geldt of een vergunning nodig is, dan wordt de schat eigendom van de gemeente of de provincie.