Erfgoed van de maand: Werelderfgoed Rivierenland
Dit keer is het de beurt aan onze collega Arne voor het ‘erfgoed van de maand’. Omdat de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Romeinse Limes werelderfgoed zijn en ook deels in onze regio liggen, legt Arne uit wat werelderfgoed is en hoe iets werelderfgoed wordt.
Wat is werelderfgoed?
In 1972 is de werelderfgoed conventie aangenomen. Meer dan 190 landen hebben deze conventie ondertekend. Daarin is vastgelegd dat werelderfgoed cultureel en natuurlijk erfgoed is, dat wordt beschouwd als onvervangbaar, uniek en eigendom van de hele wereld, en waarvan het van groot belang wordt geacht om te behouden.
Culturele monumenten kunnen historische gebouwen zijn (Woudagemaal in Lemmer; grootste stoomgemaal ter wereld) of een door de mens gemaakt landschap (de Nieuwe Hollandse Waterlinie). Natuurlijke monumenten gaan over geologie en flora en fauna (het waddengebied; uniek vanwege het droogvallen bij laag water).
Wie bepaalt of iets werelderfgoed wordt?
De landen die de conventie hebben getekend, stellen een nominatielijst op. Een comité komt 1x per jaar bij elkaar om te bepalen welke nominaties het label werelderfgoed krijgen. Er wordt gekeken naar de Outstanding Universal Value. Wat maakt de plek uniek en van belang voor de hele wereld? Hiervoor zijn 10 criteria opgesteld. Een nominatie moet aan minimaal 1 van die criteria voldoen. Ook wordt er gekeken naar authenticiteit en integriteit. Tot slot wordt gekeken naar het management en de bescherming van het erfgoed. Wordt het in stand gehouden in de toekomst? Dit wordt getoetst door een adviesorgaan van Unesco. Het comité neemt vervolgens een beslissing.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie
De Hollandse Waterlinies vertellen het bijzondere verhaal van de verdediging van ons land met water als bondgenoot. De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een serie van forten, vestigingen en batterijen van het IJsselmeer tot de Biesbosch, waarbij aan de oostelijke kant een aaneengesloten gebied ligt dat onder water gezet kan worden. Het gedeelte van de Hollandse Waterlinies rondom Amsterdam (Stelling Van Amsterdam) is UNESCO Werelderfgoed sinds 1996. In 2021 werd deze uitgebreid met de Nieuwe Hollandse Waterlinie en gingen ze verder als één Werelderfgoed onder de naam ‘Hollandse Waterlinies’. Het militair strategisch landschap met forten, bunkers en batterijen dat opzettelijk onder water gezet kan worden, maakt de Hollandse Waterlinie werelderfgoed.
Om dit erfgoed te kunnen beschermen is de Hollandse Waterlinie opgenomen als nationaal landschap. De 45 forten, 6 vestingen en 2 kastelen die onderdeel uitmaken van dit landschap worden rijksmonumentaal beschermd. De provincie is ‘siteholder’ en daarmee verantwoordelijk voor de bescherming.
De Romeinse Limes
Dwars door Nederland liep tweeduizend jaar geleden, langs de Rijn, de noordelijke grens van het Romeinse Rijk: de Limes. De Romeinen bouwden er wachtposten, forten en legerplaatsen. Ook legden zij wegen, kanalen en havens aan. In het grensgebied ontstonden dorpen waar ambachtslieden, handelaren en gezinnen van soldaten woonden. De waardevolle archeologische resten die van die Romeinse aanwezigheid in de bodem bewaard bleven, vormen samen het grootste archeologische monument van Nederland. Dit monument, de Neder-Germaanse Limes, kreeg op 27 juli 2021 de status van UNESCO Werelderfgoed. Het is een wereldwijde erkenning van de unieke en universele waarde van dit deel van de Limes, in Nederland vertegenwoordigd door in totaal 19 archeologische vindplaatsen uit de Romeinse
tijd, verspreid over 12 gemeenten in de provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland. Het is een strategisch landschap van militaire versterkingen en waterwerken. De serie militaire basissen zorgen voor het begin van het lineair grenssysteem van het Romeinse Rijk. De natte bodemomstandigheden zorgen ervoor dat hout en ander organische resten uitstekend behouden kunnen worden.
Om de Romeinse Limes te beschermen is de Limes opgenomen in de archeologische beleidskaarten van de betreffende gemeenten. Zo zijn de vindplaatsen ook als archeologisch monument beschermd. De provincie is ‘siteholder en daarmee verantwoordelijk voor de bescherming.
Meer weten?
Meer weten over het werelderfgoed in Nederland? Neem een kijkje op de website van Unesco.